Systematiek als checklist
Het is afhankelijk van de situatie welke interventies daadwerkelijk kunnen worden verricht. De systematiek moet worden gezien als een checklist en is niet volledig qua medicatiemogelijkheden.
Raadpleeg de ABCDE-methodiek hieronder of download als PDF.
Primary Assessment
Gericht op toestandsbeeld.
Airway: Luchtweg + CWK
| Stabilisatie CWK | – Bij trauma: noodzakelijk? |
| Kijken | – Verlaagd bewustzijn*? – Inspectie mondholte. Uitwendige en inwendige oorzaken van ademwegobstructie (persisterend braken)? – Slijmvliezen: droog/nat, zwelling (lippen/tong/keel? ()? |
| Luisteren | – Heesheid? Hoorbare ademhaling (stridor, rochelen, snurken)? |
| Voelen | – Boven de mond/neus voelen naar luchtbeweging |
| Interventies | – Verwijderen corpus alienum (uitzuigen/Heimlich) – Manuele luchtwegmanoeuvres (head tilt/chin lift, jaw thrust, stabiele zijligging) – Guedel / nasopharyngeale tube – *bij bewustzijnsverlies: maximale O2, tenzij restricties (tabel 1) – Medicatie zoals: * Generaliseerd insult: benzodiazepinen ** Anafylaxie, geef adrenaline i.m. Raadpleeg medicatieoverzicht (PDF) |
Breathing: Oxygenatie en ventilatie
| Kijken | – Kleur: cyanose? – Uitwendig zichtbare afwijkingen aan de thorax (door trauma, aangeboren?) – Ademhalingsbewegingen (regelmaat, diepte, intrekkingen, L=R? ) – Ademarbeid (gebruik hulpademhalingsspieren) |
| Luisteren | – Auscultatie longen, L=R? – Percussie, L=R? |
| Voelen | – Ademhalingsbewegingen, L=R? – Subcutaan emfyseem? – Bij trauma: ribfracturen? |
| Meten | – Ademfrequentie – Zuurstofsaturatie |
| Interventies | – O2 (neusbril/-canule, non- rebreather masker) – Indien insufficiënte ademhaling (pocketmask, masker-ballon) Medicatie: – Overweeg bronchodilatantia (vernevel 6-8L O2 flow, ≥ 4 ml in reservoir of dosisaerosol + voorzetkamer) Raadpleeg medicatieoverzicht (PDF) |
Circulation: Circulatie/bloedingen stelpen
| Kijken | – Huidskleur (bleek, rood) – Transpiratie – Uitwendig zichtbaar ernstig bloedverlies (uitwendige bloedingen, bloedbraken, hemoptoe, bloederige diarree) – Halsvenen (gestuwd/gecollabeerd) |
| Luisteren | – Auscultatie hart (frequentie, ritme, luidheid tonen/souffles) |
| Voelen | – Temperatuur extremiteiten – Pols/hals (ritme, kracht) – Palpatie abdomen – Bij trauma: borst/buik/bekken/bovenbenen? |
| Meten | – Hartfrequentie (reg/irr?) – Bloeddruk – Capillary Refill Time (CRT) op sternum |
| Interventies | – Stelp ernstige uitwendige bloedingen – i.v. toegang (voorkeur groene naald) – Bij shock 1. Get help! 2. Maximaal O2, tenzij restricties (tabel 1) 3. Vloeistoftherapie (Ringer/NaCl 0,9%), snel Bij (vermoeden) cardiogene of obstructieve shock; maximaal 250 ml. Bij ernstig acuut hartfalen: geen infusievloeistof. Bij ernstige niet te stelpen bloedingen: tot systolische RR 80-90 mmHg Bij spanningspneu: decompressie met naald 4e-5e ICR midaxillair Medicatie: – Overweeg pijnmedicatie – Overweeg nitroglycerine – Overweeg diuretica Raadpleeg medicatieoverzicht (PDF) |
Disability: Bewustzijn/Neurologische uitval
| Kijken, luisteren en voelen | – Beoordeling bewustzijn*. EMV (tabel 3), bij kinderen AVPU (tabel 2). – Pupilcontrole (PEARRL) – Lateralisatie (FAST) – Tekenen van convulsies* |
| Meten | – Glucose** |
| Interventies | * Bewusteloos: maximaal O2, tenzij restricties (tabel 1) Medicatie: * Overweeg benzodiazepinen ** Hypoglykemie < 3.5 mmol/l, geef glucose of glucagon Overweeg pijnmedicatie Raadpleeg medicatieoverzicht (PDF) |
PEARRL: Pupils Equal And Round and Reactive to Light
FAST: Face, Arms, Speech, Time
Exposure/Environment: Huid/Temperatuur/Omgeving
| Kijken, luisteren en voelen | – Volledige inspectie huid, inclusief rug (logroll)! – Huidafwijkingen: oa. petechiën/hematomen/zwelling/oedeem/verwondingen/ontstekingsverschijnselen/priklaesies) – Urgentieverhogende omgevingsfactoren – Palpeer de rug bui trauma, koorts eci |
| Meten | – Lichaamstemperatuur – Pijn(score) |
| Interventies | – Toedekken, opwarmen Medicatie: – Overweeg pijnmedicatie Raadpleeg medicatie-overzicht (PDF) |
Conclusie en reassessment: herbeoordeling ABCDE
- Samenvatten bevindingen, conclusie en reflectie
- Check overgeslagen items, veranderingen in ABCDE en resultaat van interventies
Secondary Assessment
Gericht op diagnose.
| Anamnese | AMPLE + B – Allergie – Medicatie/intoxicaties – Past/Voorgeschiedenis – Laatst gebruikte maaltijd – Events (anamnese) – Behandelbeperkingen |
| Volledig/gericht lichamelijk onderzoek | |
| Documentatie | – Noteer alle bevindingen en conclusies – Stel een DD op – Bij insturen: overdracht: SBAR(R) zie tabel 4 |
Indicatie van normaalwaarden
| Leeftijd | Gewicht man (kg) | Gewicht vrouw (kg) | Ademhaling per min. | Hartfrequentie per min. | Bloeddruk systolisch (minimaal) |
|---|---|---|---|---|---|
| Geboorte | 3,5 | 3,5 | 25-50 | 120-170 | 65-75 |
| 1 mnd | 4,5 | 4,5 | 25-50 | 120-170 | 65-75 |
| 3 mnd | 6,5 | 6 | 25-45 | 115-160 | 65-75 |
| 6 mnd | 8 | 7 | 20-40 | 110-160 | 65-75 |
| 12 mnd | 9,5 | 9 | 20-40 | 110-160 | 70-75 |
| 18 mnd | 11 | 10 | 20-35 | 100-155 | 70-75 |
| 2 jaar | 12 | 12 | 20-30 | 100-150 | 70-80 |
| 3 jaar | 14 | 14 | 20-30 | 90-140 | 70-80 |
| 4 jaar | 16 | 16 | 20-30 | 80-135 | 70-80 |
| 5 jaar | 18 | 18 | 20-30 | 80-135 | 80-90 |
| 6 jaar | 21 | 20 | 20-30 | 80-130 | 80-90 |
| 7 jaar | 23 | 22 | 20-30 | 80-130 | 80-90 |
| 8 jaar | 25 | 25 | 15-25 | 70-120 | 80-90 |
| 9 jaar | 28 | 28 | 15-25 | 70-120 | 80-90 |
| 10 jaar | 31 | 32 | 15-25 | 70-120 | 80-90 |
| 11 jaar | 35 | 35 | 15-25 | 70-120 | 80-90 |
| 12 jaar | 43 | 43 | 12-24 | 65-115 | 90-105 |
| 14 jaar | 50 | 50 | 12-24 | 50-110 | 90-105 |
| Volw | 70 | 70 | 12-24 | 55-80 | 90-105 |
Tabellen
Tabel 1: Streefsaturatie bij O2-toediening
| Streefwaarde | 94-98% |
| Streefwaarde bij COPD, morbide adipositas | 88-92% |
| Streefwaarde bij shock/bedreigde luchtweg | Maximale O2-toediening |
Toelichting: de NHG-Behandelrichtlijn Geneesmiddelen en zuurstof in spoedeisende situaties adviseert de O2-streefwaarden pas na te streven indien langer dan 15 minuten O2 nodig is. Schola Medica kiest ervoor om in geval van COPD, morbide obesitas en ernstige spierzwakte direct te titreren op geleide van zuurstofsaturatie vanwege de kans op hypercapnie met potentieel ernstige gevolgen.
Tabel 2: AVPU-score
| Alert | Is alert en zich bewust van de omgeving |
| Vocal | Reageert op aanspreken |
| Pain | Reageert alleen op pijnprikkels |
| Unresponsive | Reageert in het geheel niet op prikkels van buitenaf |
Tabel 3: New Glasgow Coma Scale / EMV-score
| Ogen openen (E) | Score |
|---|---|
| Spontaan | 4 |
| Op geluid | 3 |
| Op een drukprikkel | 2 |
| Afwezig | 1 |
| Niet testbaar | NT |
| Motorische reactie (M) (in geval van lateralisatie telt de beste score) | Score |
|---|---|
| Voert een tweeledige opdracht uit | 6 |
| Lokaliseert (komt boven clavicula na pijnprikkel supra-orbitaal) | 5 |
| Normale buigreactie* | 4 |
| Abnormale buigreactie** | 3 |
| Strekreactie | 2 |
| Afwezig | 1 |
| Niet testbaar | NT |
* Normale buigreactie: snel, wisselend van aard, arm beweegt weg van het lichaam
** Abnormale buigreactie: traag, arm beweegt richting de borst, onderarm roteert, gebalde vuisten, strekreactie in de benen
| Verbale reactie (V) | Score |
|---|---|
| Georiënteerd/helder gesprek | 5 |
| Verward/zinnen | 4 |
| Woorden/inadequaat | 3 |
| Geluiden/onverstaanbaar | 2 |
| Afwezig | 1 |
| Niet testbaar | NT |
Tabel 4: SBARR(R)
| Situation | – Identificeer jezelf/reden van contact – NAW-gegevens patient – Wat is er aan de hand, hoe is de situatie? |
| Background | – Relevante voorgeschiedenis – Relevante medicatie – Allergie – Infectierisico – Behandelrestricties |
| Assessment | – Benoem de meest ernstige bedreiging/probleem van de vitale functie (ABCDE) – Wat is de behandeling tot nu toe? – Wat is de werkdiagnose of DD? |
| Recommendation | – Wat wil je dat er gebeurt? – Wat is jouw plan/vraag/aanbeveling? – Welke hulp is er nodig? |
| Repeat | – Laat jouw communicatiepartner hardop de afspraken herhalen en stel zo nodig bij. |
Over de ABCDE-kaart
De ABCDE-kaart voor huisartsen is in oktober 2021 herzien door Schola Medica en het NHG.