Door: Lisette van der Laar (huisarts en programmaleider Preventie, NHG)
Dank u wel voor het invullen van de ledenraadpleging over preventie. Ik heb met veel interesse uw antwoorden gelezen. U barst van de goede ideeën! Een paar zaken die mij opvielen deel ik graag met u.
Het bord van de huisarts ligt vol
De verwachtingen van wat de huisarts allemaal kan, zijn hoog. We zien geïndiceerde en zorg-gerelateerde preventie als kerntaak (Woudschoten 2019). Maar wat houdt dit in? Waar begint en eindigt die rol? Wat is de verantwoordelijkheid van het niet-medische domein? Van de patiënt? En van de zorgverlener? Zo zegt u bijvoorbeeld:
“Ik twijfel nog in hoeverre ik vind dat de leefstijlpreventie op het (overvolle) bord van de huisarts hoort.”
“Dit probleem is zo
groot. Dat kan niet alleen
bij de huisarts neergelegd worden.”
Toetsingskader ‘Persoonsgerichte leefstijlbegeleiding in de zorg’ maakt rol huisarts nog groter
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) heeft in 2022 het toetsingskader ‘Persoonsgerichte leefstijlbegeleiding in de zorg’ vastgesteld. Wanneer dit kader wordt toegepast op de huisartsenpraktijk zijn de verantwoordelijkheden (erg) groot.
Hoog tijd om dit af te bakenen
Deze ledenpeiling geeft mij de munitie die ik nodig heb om de rol van de huisarts af te bakenen en te beperken. Het is expliciet namelijk niet mijn bedoeling om NOG een taak op het bordje van de huisarts neer te leggen. Ik wil de huisarts juist beschermen tegen de hoge verwachtingen van IGJ, de patiënt en de maatschappij.
Wat zegt u in de ledenpeiling over de rol van de huisarts?
Uit de ledenraadpleging blijkt dat een groot deel van de huisartsen (87%) het signaleren van leefstijlfactoren die bijdragen aan de ziekte/klacht als hun taak zien.
Ongeveer 2/3 van de huisartsen bespreekt leefstijl bij klachten die gerelateerd zijn aan leefstijlproblemen of na een life-event. Ongeveer 1/3 van de huisartsen benoemt leefstijlfactoren ook zonder specifieke vraag/klacht van de patiënt. Slechts een klein deel van de huisartsen neemt een reactieve rol aan en bespreekt leefstijl alleen als een patiënt hiernaar vraagt.
Wanneer die leefstijlfactoren gesignaleerd worden wil 84% eerste adviezen geven, en 76% motiveren tot gedragsverandering. Een kleine meerderheid (55%) zou zelf behandeling starten (al dan niet in samenwerking met de POH). 66% verwijst voor leefstijlbegeleiding.
Zorg-gerelateerde preventie: de preventie die start na de diagnose van een ziekte
Een groot deel van de werkdag wordt gevuld door (zorg-gerelateerde) preventie. Bij diabetes reguleren we glucose-spiegels, bloeddruk en cholesterol om neurologische, renale en cardiometabole complicaties te voorkomen. Ook alle secundaire preventie bij hart-vaatziekten valt hieronder. Veel van deze preventie is medicamenteus, maar er is ook een grote rol voor leefstijl. Wist u bijvoorbeeld dat in 52 van de 92 NHG-Standaarden adviezen ten aanzien van voeding, bewegen, alcohol of roken gegeven worden als behandeloptie en/of preventieve maatregel?
Welke belemmeringen ervaart u?
Over zorg-gerelateerde preventie kunnen we als beroepsgroep dus duidelijk zijn: dit is ons werk. We ervaren hierbij belemmeringen. Vooral tijd en geld worden genoemd, maar ook motivatie van de patiënt, teleurstellende resultaten, terugvallen en onvoldoende verwijsmogelijkheden.
“Voor mijn gevoel zijn de mensen voor wie dit het hardste nodig is, het lastigste te bereiken.”
“Patiënten vragen de huisarts om advies omdat ze de weg niet kunnen vinden. Het sociaal domein zou daar dus beter in moeten worden.”
De schotten in financiering zijn ook belemmerend: waarom “mag” een patiënt bepaalde preventieve zaken pas wanneer er al een ziekte is (via de zorgverzekeraar)? Waarom kan het niet eerder in het welzijnsdomein aangeboden worden?
Wat moet van ons bord af?
U stelt terecht dat een steviger overheidsbeleid rondom preventie nodig is. U heeft in de spreekkamer het gevoel water naar de zee te dragen, terwijl mensen aan alle kanten verleid worden tot het maken van ongezonde keuzes.
“Werk aan meer beschikbaarheid zonder noodzaak tussenkomst huisarts. Geen briefjes van ons nodig. Mensen kunnen zelf de juiste programma’s bereiken.”
“Onze hele maatschappij is ingericht op een ongezonde leefstijl, dat is lastig roeien tegen de stroom in.”
Uw antwoorden op de vraag ‘waarom bent u ontevreden over de aanpak van leefstijlpreventie in Nederland?’ zou als een manifest naar VWS gestuurd kunnen worden. Een greep uit de oplossingen die u noemt:
- Begin op de basisschool: geef onderwijs over gezonde voeding en leefstijl, zorg voor een groene (speel-) omgeving en investeer in gratis sporten voor kinderen
- Richt je bij publiekscampagnes en voorlichting niet alleen op gezonde leefstijl, maar ook op zorggebruik (met welke vragen kan je waar terecht?)
- Stimuleer gezonde keuzes en ontmoedig het maken van ongezonde keuzes. Bijvoorbeeld door suikertaks, geen btw op groenten en fruit, sterker anti-rook beleid, het ontmoedigen van alcoholgebruik en het stimuleren van bewegen
- Heb aandacht voor problemen die regelmatig samenhangen met een ongezonde leefstijl: financiële zorgen, slechte woonvoorzieningen, opvoed- en gezinsproblematiek, ongunstige werkomstandigheden
Gelukkig is er in het huidige politieke klimaat meer en meer aandacht voor preventie. Hopelijk komt er een sterker overheidsbeleid t.a.v. universele preventie.
Wat gaan wij als NHG nu doen?
Uw waardevolle reacties nemen we mee bij het schrijven van de nieuwe praktijkhandleiding ‘leefstijlbegeleiding in de huisartsenpraktijk’. Naar verwachting is deze in 2023 gereed. In dit document bieden we handvaten om op een bondige wijze inzicht te krijgen in leefstijlfactoren, motivatie te peilen en motivatie verhogende gesprekstechnieken toe te passen.
Ook is er aandacht voor verwijsmogelijkheden en samenwerking met nulde en eerste lijn. We schetsen wat wel en niet gezien mag worden als basisaanbod in de huisartsenpraktijk.
Hiermee bakenen we de verantwoordelijkheid die de zorgverlener wordt toegediend in het toetsingskader ‘leefstijlbegeleiding in de zorg’ af op een manier passend bij de situatie in de huisartsenpraktijk.
We hopen de praktijkhandleiding halverwege 2023 op te kunnen leveren. Houd dus tegen die tijd onze nieuwsbrief of website in de gaten.
