Epidemiologie en etiologie
Het mpoxvirus is een zoönotische infectie (een ziekte die van dier op mens kan overgaan), behorend tot het geslacht van de orthopoxvirussen, waar ook het pokkenvirus (variola) toe behoort. Normaal gesproken worden infecties met mpoxvirus vooral gezien in Afrika, en spelen knaagdieren een belangrijke rol in de verspreiding. In 2022 was er echter sprake van een mondiale uitbraak met mpox-variant IIb met verspreiding van mens op mens. Deze variant wordt in 2024 nog sporadisch gezien (n=18, dd. half augustus 2024).
In 2024 zijn er meerdere uitbraken in Afrika met onder andere een nieuwe variant van het mpox virus, variant Ib. Voor de actuele cijfers in Nederland zie de website van het RIVM.
Transmissie
Iedereen kan mpox krijgen. Bij de uitbraak met mpox virus variant 1b in 2024 worden infecties gezien bij mannen, vrouwen en kinderen. De precieze transmissieroute(s) zijn nog onbekend, maar nauw lichamelijk contact lijkt bij deze virusvariant een grote rol te spelen. (Hetero)seksuele overdracht en sekswerkers lijken een belangrijke rol te spelen, maar ook andere transmissieroutes zijn mogelijk. Respiratoire overdracht via druppels wordt, evenals bij pokken en waterpokken mogelijk geacht, maar het aandeel hiervan wordt op dit moment door het RIVM als laag ingeschat. Variant Ib lijkt besmettelijker en ziekmakender dan de andere varianten.
Hoewel iedereen mpox kan krijgen, kwam de ziekte (met virusvariant IIb) tijdens de uitbraak van 2022 met name voor bij MSM (mannen die seks hebben met mannen) en vond overdracht met name plaats via intiem huid-op-huidcontact dan wel via slijmvliescontact (zoals bij orale of anogenitale seks). Ook waren er aanwijzingen voor overdracht via sperma. Het beeld met de huidige virusvariant lijkt dus anders te zijn.
Overdracht van mpox kan tevens plaatsvinden via contact met huidlaesies of besmet materiaal (zoals gecontamineerde kleding of beddengoed).
De gemiddelde incubatietijd ligt rond de 8-9 dagen (spreiding 5-21 dagen). Patiënten kunnen zonder zichtbare laesies besmettelijk zijn. Een patiënt is in principe besmettelijk vanaf 2 dagen voordat er zichtbare laesies optreden (of proctitis) zich ontwikkelt. Bij afwezigheid van laesies (of proctitis) wordt ervan uit gegaan dat een patiënt besmettelijk is vanaf de start van de systemische symptomen.
Nadat de laatste korstjes van de huidlaesies zijn afgevallen en er re-epithelialisatie heeft plaatsgevonden, zijn patiënten niet meer besmettelijk.
Klinisch beeld
Systemische symptomen
Koorts, hoofdpijn, spierpijn, rugpijn, malaise, (meestal pijnlijke) lymfadenopathie (gelokaliseerd dan wel gegeneraliseerd) komt voor bij grofweg de helft van de huidige patiënten. Deze symptomen ontwikkelen zich meestal enkele dagen voordat de huidlaesies optreden (prodromale verschijnselen), maar kunnen ook gelijktijdig of nadien optreden. In 95% van de gevallen ontstaan de huidlaesies binnen 7 dagen na het ontstaan van de prodromale verschijnselen.
Huid- en slijmvlieslaesies
De laesies starten vaak als maculopapuleuze uitslag op de plek van besmetting, waarna er verspreiding naar andere delen van het lichaam plaatsvindt, inclusief handen, voeten en slijmvliezen. De huiduitslag kan gepaard gaan met pijnlijke lymfadenopathie en/of koorts.
Afbeeldingen van laesies zijn te vinden bij de achtergrondinformatie van de UK Health Security Agency, de website van het RIVM, klinische informatie beschikbaar op de site van het RIVM, of het gepubliceerde artikel van Thornhill et al.
De maculopapuleuze huiduitslag gaat over in vesikels met donkere ‘kern’ of pustels, welke een opgeworpen rand kunnen hebben, zogenaamde ‘umbilicated’ pustels of papels. Uiteindelijk treedt er korstvorming op. Laesies presenteren zich meestal in hetzelfde stadium, maar kunnen ook tegelijkertijd in verschillende stadia voorkomen. Rondom de laesies wordt vaak een fel erytheem en/of hyperpigmentatie gezien. De laesies zijn initieel pijnlijk en in een later stadium jeukend. Laesies kunnen gegeneraliseerd voorkomen (van enkele laesies tot honderden) of gelokaliseerd blijven.
Na het indrogen van de pokken blijven korsten over die na 2-3 weken van de huid afvallen. Het is mogelijk dat laesies littekens achterlaten op de huid.
Proctitis
In de mpox-uitbraak van 2022 met virusvariant IIb werd vaak proctitis gezien, soms zelfs als enige lichamelijke klacht. Een proctitis is een ontsteking die beperkt blijft tot het rectum. Het kan rectaal bloedverlies met loze aandrang en een dof, pijnlijk gevoel veroorzaken, bij meestal normale ontlasting.
Complicaties
In sommige gevallen treden secundaire superinfecties op van de huid- en slijmvlieslaesies. Dit kan variëren van milde impetiginisatie tot forse infiltraten dan wel ulcera. De blaasjes kunnen blijvende littekens veroorzaken.
Daarnaast zijn de volgende complicaties beschreven: pneumonie, dehydratie door diarree en braken, sepsis, encefalitis en ooginfecties met blijvende blindheid.
Risicogroepen
Er is weinig bewijs over de precieze risicogroepen van mpox. Volgens de WHO en ECDC behoren kinderen, immuungecompromitteerde patiënten en zwangeren tot de risicogroepen. Infecties tijdens de zwangerschap met virusvariant I (a en b) en virusvariant IIa zijn geassocieerd met neonatale complicaties, waaronder vroeggeboorte en ook foetale dood (retrospectieve studies, n=7 zwangerschappen). Mpox door virusvariant IIb (uitbraak 2022) is beschreven bij 58 zwangeren. Hiervan belandden 14 zwangeren in het ziekenhuis (geen IC opnames), en overleden er 0.
Infecties met mpox bij (onbehandelde) hiv-positieve patiënten en lage CD4-getallen verlopen zeer ernstig.