Algemeen
Kinderen en jongeren kunnen zich soms presenteren op het spreekuur met specifieke angstklachten, zonder dat er een duidelijke hulpvraag is. Diverse klachten als hoofdpijn, buikpijn, problemen met afscheid nemen, slaapproblemen, gedragsproblemen, tics of schoolverzuim kunnen op de voorgrond staan. Overweeg bij een vermoeden van onderliggende angstklachten om zowel met het kind als de ouders of opvoeders in gesprek te gaan. Zo ontstaat een goed beeld van de klachten en problemen in de context van het kind of jongere.
In de huisartsenpraktijk
De huisarts ziet kinderen en jongeren met allerlei klachten op het spreekuur, waaronder angstklachten. Hierbij fungeer je als huisarts onder andere als gesprekspartner en poortwachter. De huisarts kent het gezin, de voorgeschiedenis en de context. Neem dat mee bij het verhelderen van de vraag en de inschatting van de mate van ernst van de klachten. Overweeg of er sprake is van normaal gedrag, klachten of mogelijk een stoornis.
Net als de huisarts kan de POH-ggz kinderen en jongeren begeleiden en, bij milde en veelvoorkomende problematiek (bijvoorbeeld omgaan met spanning), kortdurend behandelen. De huisarts verwijst zo nodig door naar andere zorgverleners voor opgroei- en opvoedondersteuning of jeugdhulp, indien mogelijk ondersteund door een ‘ondersteuner jeugd’ vanuit de gemeente. De huisarts werkt samen met de lokale jeugdgezondheidszorg en sociale wijkteams.
Uitgebreide diagnostiek, begeleiding en behandeling van complexe gezinssituaties, ernstige psychiatrische en sociale problematiek passen niet binnen het takenpakket van de huisartsenzorg.
Zie voor meer informatie over het aanbod huisartsenzorg voor jeugd met psychische klachten de LHV pagina Jeugd – LHV.
Richtlijnen
Er is geen NHG-Standaard over angstklachten bij kinderen en jongeren. Wel zijn er voor andere beroepsgroepen richtlijnen ontwikkeld, waaruit de huisarts aanvullende informatie kan halen.
De meest relevante voor de huisarts:
- JGZ richtlijn Angst | Nederlands Centrum Jeugdgezondheid, NCJ
Voor professionals in de jeugdgezondheidszorg, richtlijn met samenvattingskaart voor de JGZ-professional als primaire doelgroep over het herkennen en signaleren van angstproblemen, het vaststellen van een angstprobleem of stoornis en de interventiemogelijkheden. - Zorgstandaard Angstklachten en angststoornissen |AKWA GGZ
Alliantie kwaliteit in de geestelijke gezondheidszorg. Zorgstandaard met specifieke informatie over angst bij jeugd.
Verwijsmogelijkheden
De sociale kaart laat zien wat de verwijsmogelijkheden en -afspraken in de wijk en regio zijn.
Dit is de plek waar kinderen en jongeren, ouders/opvoeders en professionals terecht kunnen met vragen over opvoeden en opgroeien. De JGZ draagt via de Wet publieke gezondheid (Wpg) zorg voor preventie en tijdige signalering van afwijkingen in de ontwikkeling van kinderen en jongeren.
Er werken jeugdartsen, -verpleegkundigen en andere deskundigen op het gebied van jeugd samen. Dit kan onderdeel zijn van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) of van een GGD. Dit verschilt per gemeente. De JGZ-professional maakt onderscheid tussen normale angst, problematische angst en een angststoornis. Deze maakt samen met het kind of de jongere (en ouder of opvoeder) de juiste afwegingen.
Vaak POH Jeugd (Praktijkondersteuner Huisartsenzorg Jeugd) of jeugdconsulent genoemd. Let op: dit valt onder de Jeugdwet en niet onder de Zorgverzekeringswet. Het is extra aanbod dat niet in alle praktijken haalbaar is. De LHV biedt heldere uitleg over deze functie. Zie: LHV-pagina. Jeugd – LHV
Dit valt onder de Jeugdwet tot 18 jaar en daarmee onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. In de basis GGZ zijn met name kinderpsychologen en orthopedagogen werkzaam. Er is grote variatie in aanbod en specifieke aandachtsgebieden van de hulpverleners in de basis GGZ. Elke gemeente moet een actuele sociale kaart van deze aanbieders hebben, zodat het voor professionals en cliënten duidelijk is waar zij terecht kunnen.
Deze gemeentelijke voorziening werkt vanuit een brede sociaalmaatschappelijke aanpak. De (sociale) wijkteams bestaan doorgaans uit diverse medewerkers die jeugdhulp verlenen op het gebied van opgroeien en opvoeden (waaronder ook financiële problemen en schuldsanering), geestelijke gezondheidszorg en zorg voor kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking.
Medisch specialist die jeugd met complexe, ernstige psychische problemen behandelt en begeleidt. In sommige regio’s zijn consultatieve kinderpsychiaters werkzaam voor laagdrempelige kortdurende consultaties bijvoorbeeld over medicatie advies, vraagverheldering of advies over verwijzing.
De kinderarts is een medisch specialist die gespecialiseerd is in het voorkomen, diagnosticeren, behandelen van ziekten en aandoeningen bij kinderen en adolescenten. Bij (mogelijke) somatische comorbiditeit of differentiaal diagnostische overwegingen kan verwijzing naar de kinderarts zinvol zijn.
Voorlichting
Het geven van voorlichting is onderdeel van het consult van de huisarts. Er zijn teksten op Thuisarts.nl over Angstklachten bij kinderen waarop gewezen kan worden. Daarnaast zijn er ook nog andere instanties met informatie voor de jongeren, opvoeders en professionals.
| Bron | Toelichting |
|---|---|
| Thuisarts.nl | Mijn kind is vaak bang Mijn kind maakt zich altijd heel veel zorgen Mijn kind is heel bang voor iets (fobie) Mijn kind is bang om zonder mij te zijn Mijn kind durft niet te praten in bepaalde situaties Mijn kind wil niet naar school Mijn kind heeft faalangst Mijn kind heeft een sociale-angststoornis Mijn kind heeft een paniekstoornis Ik ben vaak bang (informatie voor jongeren) |
| Nederlands Jeugdinstituut (Kenniscentrum over opgroeien) | Bij het Nederlands Jeugdinstituut is praktische informatie over angst voor jongeren, ouders of opvoeders en professionals beschikbaar. Bijvoorbeeld over het herkennen van problematische angst. |
| Nederlands Centrum voor Jeugdgezondheid | Ook kan informatie voor ouders of opvoeders en jeugd gevonden worden op de richtlijnenwebsite van het Nederlands Centrum voor Jeugdgezondheid. |
| Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie (KJP) | Het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie bundelt kennis over kinder- en jeugdpsychiatrie en biedt informatie voor ouders of opvoeders. |