Ziekte en sterfte ten gevolge van leefstijl
* De post ‘Ongezonde voeding’ is een combinatie van meerdere factoren, waarvoor geen eenduidig getal te benoemen is. Als we kijken naar de verschillende productgroepen, dan varieert de mate waarin Nederlandse volwassenen de Richtlijnen Goede Voeding volgen van 10-50%. De aanbeveling om dagelijks ≥15 gram ongezouten noten te eten wordt het slechtst opgevolgd (10,5%) en de aanbeveling om dagelijks ≥90 gram volkoren graanproducten te eten het best (50,5%).
Onderlinge samenhang
Een gezonde leefstijl is veel meer dan alleen een individuele keuze. Naast gedrag zijn ook verschillende omgevingsfactoren van invloed op gezondheid (zie figuur 2).
Figuur 2: De individuele gezondheid staat in een directe relatie tot een samenspel van factoren.
Samenhang gezondheid, gedrag en omgevingsfactoren
Onder externe factoren verstaan we de leef-, woon- en werkomstandigheden. Denk hierbij aan zaken als:
- Werk(eloosheid), inkomen en armoede en beroepsrisico’s
- Sociaal netwerk, participatie, huisvesting, zorg en voorzieningen en onderwijs
- Water en sanitaire voorzieningen, luchtkwaliteit, voedselkwaliteit, recreatie
- Mobiliteit en verkeer, veiligheid en criminaliteit
Ieder van deze factoren heeft invloed op de individuele leefstijlfactoren, zoals roken, voeding, alcohol, bewegen en stress.
Persoonsgebonden factoren zijn deels niet-beïnvloedbaar (denk aan leeftijd, geslacht, genetische factoren) en deels wel beïnvloedbaar (bloeddruk, cholesterol of overgewicht).
Al deze factoren kunnen elkaar ook onderling beïnvloeden. Zo heeft de externe omgeving grote invloed op de individuele leefstijlfactoren. Het is ook interessant om je te realiseren dat het gedrag de gezondheid beïnvloedt, maar dat omgekeerd de gezondheidsstatus van een persoon ook het gedrag beïnvloedt.
Een gezonde keuze is niet voor iedereen
Kortom: niet iedereen beschikt over de kennis, vaardigheden en mogelijkheden om gezonde keuzes te maken. Dit is een belangrijke oorzaak van de grote gezondheidsverschillen in Nederland. Mensen uit een lage sociaaleconomische klasse ervaren gemiddeld bijna 15 jaar meer ongezonde leefjaren en leven gemiddeld 5 jaar korter. Het verschil in levensverwachting tussen theoretisch en praktisch geschoolden neemt toe. (Bronnen: CBS.nl, 2022 en CBS.NL,2019)
Samen werken aan leefstijl
De verwachtingen ten aanzien van preventie zijn hoog: leefstijl wordt vaak gezien als oplossing voor onder meer de oplopende kosten en personeelstekorten in de zorg. Zowel in het IZA (integraal zorgakkoord) als in het GALA (gezond en actief leven akkoord) krijgen preventie en leefstijl een belangrijke rol toebedeeld.
De individuele gezondheidzorg is belangrijk, maar ontoereikend om de beoogde preventieve gezondheidsdoelen te realiseren. Een belangrijke taak ligt bij overheid, gemeentes en werkgevers in het creëren van een gezonde leefomgeving, bestaanszekerheid, en het bevorderen van gezond gedrag.
Een integrale aanpak is nodig om gezond gedrag mogelijk te maken.