Bij veel klachten en aandoeningen zijn leefstijlaanpassingen een essentieel onderdeel van de behandeling. De patiënt kan er veel baat bij hebben dat het onderwerp ter sprake komt als daar een aanleiding voor is. Toch wordt het aankaarten van de leefstijl soms als lastig ervaren. Redenen daarvoor zijn bijvoorbeeld onvoldoende tijd, onvoldoende kennis of angst de patiënt voor het hoofd te stoten.

De volgende stappen laten zien hoe je het onderwerp leefstijl op een natuurlijke manier kunt integreren in je consultvoering.

Leefstijl bespreken en verandering stimuleren in 6 stappen

Veel patiënten zijn zich niet bewust van de relatie tussen hun klacht en daaraan bijdragende leefstijlfactoren. Een waardevrije, informatieve uitleg hierover opent het gesprek over leefstijl en motiveert tot gedragsverandering. 

Vraag altijd instemming om verder te praten over een leefstijlonderwerp.  

Voorbeelden van frases die collega’s gebruiken zijn:  

  • ‘We zien duidelijk een effect van beweging op deze klachten; vind je het interessant als ik daar meer over vertel?’ 
  • ‘Ik zie dat je overgewicht hebt en dat heeft een rol bij je klachten; vind je het goed als we daar even op doorgaan?’ 
  • ‘We hebben verschillende opties: ik kan medicatie voorschrijven, maar je kunt ook zelf veel doen met leefstijlaanpassingen. Zullen we samen naar je leefstijl kijken?’ 

Een collega tipt: 

Check bij jezelf de intentie waarmee je het gesprek ingaat, wees oprecht geïnteresseerd en heb geen oordeel. Zodra je zelf een oordeel hebt, voelt de patiënt dit direct. Als je patiënten  onbevooroordeeld kunt bevragen over hun leefstijl en het ook echt van hen kunt laten zijn wat zij ermee gaan doen, dan wordt het ineens leuk, interessant en verdiepend om dit gesprek aan te gaan.  ” – Chantalle Burgers 

Het benoemen van de invloed van een leefstijlfactor en een advies formuleren heeft al een enorme impact. Het kan zeer motiverend werken als patiënten uitgelegd krijgen welke gezondheidswinst het oplevert.  Een kort advies zonder duidelijke follow-up kan al effectief zijn. Circa 1 op de 40 rokers stopt na een kort stoppen met roken advies van een zorgverlener. 

Om te onderzoeken welke gedachten en ideeën de patiënt heeft over de invloed van leefstijl op zijn of haar klachten, kun je vragen: ‘Wat denk je dat het voor jou zou kunnen opleveren als je bepaalde veranderingen maakt in je leefstijl?’. Dit kan gespecificeerd worden op basis van de klacht: ‘Wat verwacht je dat het verbeteren van de slaap voor invloed zal hebben op je hoofdpijn?’ 

Nadat alle behandelopties zijn besproken, wordt via shared decision making een keuze gemaakt voor een behandelplan. Vraag met oprechte belangstelling en waardevrij door op de behandelkeuze van de patiënt: “Wat maakt dat je wel of niet voor deze optie kiest?”  Dit levert vaak waardevolle persoonlijke informatie op.  

Het inhoudelijk vormgeven aan de leefstijlinterventie kan soms flink wat tijd kosten en hoeft niet in detail tijdens het eerste consult plaats te vinden. Wanneer bijvoorbeeld een patiënt met COPD kiest voor een poging te stoppen met roken, kan hiervoor verwezen worden naar de POH, een stoppen-met-roken-coach of er kan een nieuwe afspraak gemaakt worden om het stopplan verder te concretiseren.   

Sommige patiënten willen graag zelf aan de slag met hun leefstijl en wensen hier geen ondersteuning bij. Leg uit dat het stellen van kleine, concrete (wat, hoe en wanneer) en haalbare doelen helpt bij het bereiken ervan. Bied aan om een vervolgafspraak in te plannen om de voortgang te bespreken.  

Bij de wens tot ondersteuning plan je een vervolgafspraak in. Afhankelijk van voorkeuren en afspraken binnen de praktijk en regio, kan dat bij de huisarts, praktijkondersteuner of door middel van een verwijzing naar bijvoorbeeld een diëtist, fysiotherapeut, beweegzorgprofessional of het sociale domein. Hoe het vervolgconsult eruit kan zien wordt besproken in het onderdeel: de korte leefstijlinterventie. 

Ook wanneer de patiënt (nog) niet voor een leefstijlaanpassing kiest, bied dan de opening dat hij/zij altijd welkom is hierop terug te komen. Vraag toestemming als je er zelf actief op terug wilt komen: ‘Vind je het goed als ik hierop terugkom in een volgend consult?’ 

Je kunt ervoor kiezen om leefstijlfactoren met een grote impact op de gezondheidssituatie als probleem of episode te noteren in het HIS. Bij verdiepende (vervolg)consulten is op die manier makkelijker terug te vinden in welke fase van de behandeling of interventie de patiënt zit.  

Noteer daarbij: 

  • Het niveau van motivatie tot verandering  
  • De persoonlijke factoren die van invloed zijn op de leefstijlaanpassing 
  • Meetwaarden, als deze al bekend zijn 
  • Gemaakte afspraken 

Bibliotheek

Bekijk alle leestips, achtergronden en brondocumenten voor dit hoofdstuk op de bibliotheekpagina.