Roken

Afspraken om deze doelen te behalen zijn verdeeld in vier thema’s: een rook- en tabaksvrije omgeving, effectieve en toegankelijke stoppen-met-rokenzorg, rookvrije zorg en een rookvrije organisatie. Momenteel is 100% van de UMC’s, en het grootste deel van de onderwijsterreinen, rookvrij  (Voortgangsrapportage Nationaal Preventieakkoord 2021 (overheid.nl)).  

Daar staat tegenover dat slechts 47% van de rokende, zwangere vrouwen een stopadvies kreeg van een zorgverlener, terwijl het doel was gesteld op 100%. Een ander tussendoel was dat in 2020 het percentage rokende volwassenen onder de 20 zou liggen, wat in 2021 met 20,6% hier net boven lag.

Ga samen met de patiënt – mits hij of zij daar toestemming voor geeft – na in hoeverre hij of zij overweegt te stoppen:  

• Zou u willen stoppen met roken?  
• Wat zijn voor u de drie belangrijkste redenen om te stoppen?  
• Hoe belangrijk is het voor u om te stoppen met roken (geef aan op een schaal van 0-10). Vraag bij een lage score waarom de patiënt het minderen of stoppen niet/minder belangrijk vindt.  
• Stel dat u zou besluiten te stoppen met roken, hoe zou u dat aanpakken? Hoeveel vertrouwen heeft u erin dat het u gaat lukken (op een schaal van 0-10). Ga na waarom de patiënt zichzelf dit cijfer geeft en niet lager en wat ervoor nodig is om op een hoger cijfer te komen?  

Vat samen, reflecteer op de antwoorden van de patiënt en probeer een vraag- en antwoordgesprek te voorkomen. Vraag:  

• Wat vindt u dat er moet veranderen en hoe denkt u dit te gaan doen?  
• Zou u hierbij hulp kunnen gebruiken?  
• Weet u welke vormen van hulp mogelijk zijn? 

Bied patiënten, die overwegen te stoppen of (nog) onvoldoende gemotiveerd zijn, een motivatieverhogende interventie aan. Vraag bij patiënten, die niet gemotiveerd zijn, om toestemming op het onderwerp terug te komen.  

Laat de patiënt nadenken over de nadelen van roken en de voordelen van niet roken.  Redenen die patiënten kunnen geven om te stoppen zijn bijvoorbeeld:

• een betere gezondheid en conditie
• betere smaak en reuk,
• financiële voordelen,
• een goed voorbeeld willen zijn voor de (klein)kinderen.  

Wat levert het de patiënt op? Welke functie heeft het roken?  Dit zijn vaak persoonlijke redenen, probeer hierbij een empathische houding aan te nemen.  

Vraag naar eventuele barrières, rekening houdend met de sociaal-economische en culturele achtergrond.  

Help patiënten, die zelf voldoende vaardigheden hebben en op eigen gelegenheid willen stoppen met roken, op weg. Verwijs hen naar adequate informatie en online hulpprogramma’s:  

• Op www.thuisarts.nl zijn adviezen te vinden over stoppen met roken, afgestemd op mensen die gemotiveerd zijn om te stoppen, die dat overwegen of die al gestopt zijn. Deze informatie is gebaseerd op de NHG-Behandelrichtlijn Stoppen met roken. 
• Op www.ikstopnu.nl vind je informatie over stopmethoden en professionele begeleiding, nicotinevervangers, verschillende methoden van zelfhulp (zoals boeken, online cursussen en apps), informatie over ontwenningsverschijnselen en gedragsmatige verandering.  Hier is ook een gratis Stoplijn en een chatfunctie beschikbaar. 
• Op www.rokeninfo.nl is achtergrondinformatie te vinden over feiten en cijfers omtrent roken in de Nederlandse populatie, risico’s rondom het gebruik van tabaks- en nicotineproducten, informatie over verslaving en begeleidingsvormen voor het stoppen met roken.  

Plan eventueel een vervolgafspraak in ter evaluatie als de patiënt dat wenst. Benadruk dat bij onvoldoende succes andere vormen van begeleiding of behandeling kunnen worden ingezet. 

• Vraag hoeveel sigaretten de patiënt gemiddeld per dag rookt en of hij/zij de eerste sigaret meestal binnen dertig minuten na het ontwaken opsteekt. Iemand die meer dan twintig sigaretten per dag rookt en de eerste sigaret binnen dertig minuten na het ontwaken opsteekt, is sterk nicotine-afhankelijk; een hoge dosis nicotinevervangende middelen is dan waarschijnlijk effectiever.  
• Bespreek waardoor eventuele eerdere stoppogingen zijn mislukt en hoe dit te voorkomen is.  
• Eerdergenoemde zelfhulpmethoden kunnen ook ondersteunend zijn bij deze groep patiënten 

• Geef zo nodig medicamenteuze ondersteuning voor ontwenningsverschijnselen.  
• Benadruk dat angst voor falen of een dalende motivatie een gewone reactie is en adviseer de patiënt om zichzelf te belonen. Ontraad tijdelijk tabaksgebruik: opnieuw beginnen (al is het maar één sigaret) maakt het alleen maar lastiger om weer te stoppen.  
• Benadruk bij angst voor gewichtstoename het belang van goede eetgewoonten. Ontraad strikte diëten en stimuleer extra lichaamsbeweging. Vertel dat enige gewichtstoename normaal is, maar dat het gewicht na een tijdje stabiliseert. Bied ondersteuning aan.  
• Stimuleer het zoeken van steun in de eigen omgeving en bied hierbij ondersteuning aan. Maak afspraken voor (eventueel telefonische) follow-up.  

Plaats andere dingen tegenover het gebruik van tabak, bijvoorbeeld lichaamsbeweging, een klusje in of om het huis, het lezen van een boek, bellen met een vriend/vriendin etc. Dit wordt idealiter afgestemd op de interesse van de patiënt om het haalbaar en realistisch te maken.

• Spreek een stopdatum af en adviseer dan zelfs geen halve sigaret meer te nemen.  
• Laat de roker sociale steun regelen: vertel het aan iedereen en probeer samen met de partner te stoppen.  
• Laat de patiënt partners, ouders, vrienden en collega’s om steun vragen.  
• Laat tabak verwijderen op plaatsen waar de roker komt.  
• Bespreek hoe te anticiperen op moeilijke momenten.  

• Overweeg in de volgende situaties te kiezen voor een combinatie van intensieve gedragstherapie en medicamenteuze ondersteuning en leg uit waarom dit de kans op succes verhoogt. Evalueer het effect van de medicatie. Binnen de huisartsenpraktijk is de huisarts verantwoordelijk voor het voorschrijven hiervan.  

Kijk voor de medicamenteuze behandeling van stoppen met roken in de NHG-Behandelrichtlijn Stoppen met roken). Voor een uitgebreide wetenschappelijke aanvulling van de verschillende medicamenteuze en niet-medicamenteuze behandelopties kun je de Multidisciplinaire Richtlijn Behandeling van tabaksverslaving en stoppen met roken ondersteuning raadplegen.

Het eerste contact binnen een week na de stopdatum, het tweede binnen een maand, het derde na drie maanden en het vierde na een halfjaar (afgestemd op de behoefte van de patiënt). Acties zijn:  

• Vier het succes.  
• Heeft de patiënt toch gerookt, evalueer dan waarom en probeer commitment te krijgen om toch helemaal te stoppen. Zie terugvallen als een ‘leermoment’.  
• Bespreek de moeilijke momenten en hoe hierop te anticiperen.  
• Evalueer de medicatie en overweeg eventueel intensievere behandeling. 

In principe zijn de huisarts of praktijkondersteuner (somatiek of ggz) de behandelaars. Als de huisartsenvoorziening of zorggroep de begeleiding niet kan bieden, dan is behandeling ook mogelijk door een andere zorgverlener in de eerste lijn. Het Kwaliteitsregister Stoppen met roken beschrijft de competenties waaraan zorgverleners moeten voldoen voor het aanbieden van stoppen-met-rokeninterventies. Op Hulp in de buurt – Stoppen met roken – Ikstopnu  kan op locatie worden gezocht naar zorgverleners die intensieve ondersteunende interventies aanbieden.  

De tweede lijn verwijst patiënten bij wie een hart- en vaatziekte of COPD is gediagnosticeerd veelal binnen de tweede lijn of naar organisaties die intensieve stoppen-met-rokenzorg leveren. Begeleiding door een longverpleegkundige of stoppen-met-rokenpoli heeft echter geen meerwaarde: die bieden dezelfde zorg als een getrainde praktijkondersteuner in de huisartsenpraktijk.