Voeding

De Gezondheidsraad heeft in het advies Goede Voeding (2015) geadviseerd over een gezond voedingspatroon voor de algemene bevolking (niet ziekte-specifiek). Het Voedingscentrum heeft deze richtlijnen vertaalt in de Schijf van Vijf.

Best gevolgde adviezen

De richtlijnen Goede Voeding worden door Nederlandse volwassenen per productgroep wisselend gevolgd. De best gevolgde adviezen onder volwassenen tussen 19-79 jaar zijn de aanbevelingen voor volkoren producten (minimaal 90 gram bruinbrood of andere volkorenproducten) en alcohol (maximaal 1 glas per dag). Voor beide aanbevelingen geldt dat ongeveer de helft van de volwassenen in Nederland deze volgt.

Minst gevolgde adviezen

De aanbevelingen die het minst opgevolgd worden: minimaal 15 gram ongezouten noten per dag en minimaal 200 gram fruit eten. Deze aanbevelingen worden door respectievelijk 10% en 20% van de volwassenen opgevolgd. 

Ongeveer 2/3 van het voedsel dat Nederlanders eten is in overeenstemming met de Schijf van Vijf. Het Voedingscentrum adviseert maximaal 15% van de energie-inname uit producten buiten de Schijf van Vijf, nu is dat dus 34%. Een van de redenen hiervoor is dat we helaas in een ‘obesogene omgeving’ wonen, werken en naar school gaan. 80% van het voedingsaanbod in de supermarkten valt buiten de Schijf van Vijf. Het grootste deel van marketing leidt naar ongezonde producten. Een keuze maken voor gezonde voeding wordt hierdoor bemoeilijkt.

Vraag de patiënt wat hij of zij wil veranderen aan het eetpatroon. Een groot deel van de mensen zal zelf het “laaghangend” fruit kunnen identificeren (minder snoepen, minder koekjes, meer groenten). Het Voedingscentrum heeft tools ontwikkeld om mensen te helpen zelf kleine stapjes te bedenken en uit te voeren als ze hun voedingsgewoonten willen verbeteren. 

• Eetwissels: Een product wordt vervangen door een vergelijkbaar, maar gezonder en/of duurzamer product. De eetwissels dienen ter inspiratie. Op de webpagina kan de patiënt voorbeelden vinden en recepten die gebruikmaken van de eetwissel. 
• Mijn Betere Keuze: met deze tool wordt het advies gepersonaliseerd. In de tool kun je selecteren op welk gebied je een gezondere keuze wilt maken (minder suiker/zout/calorieën/verzadigd vet), en welke productcategorie je zou willen zien. Verbeteringen kunnen zijn: een product van buiten de Schijf van Vijf vervangen door een product binnen de Schijf van Vijf, opschuiven naar een minder ongezond product, een kleinere portie of minder vaak dit product nemen. 
• De app Kiesikgezond: met de app kun je in de winkel scannen of het gekozen product binnen de Schijf van Vijf past. Er kan ook gekeken worden naar de hoeveelheid suiker, vet of zout, allergenen en of een product vegetarisch is. 

In deze methode vraag je ook aan de patiënt wat hij of zij zelf wil veranderen, maar ondersteun je met voorbeelden. Gebruik een praatplaat als inspiratie voor de patiënt. Een praatplaat maakt het gesprek voor patiënten met beperkte gezondheidsvaardigheden beter te begrijpen. 

• Praatplaat gezonder eten: het Voedingscentrum heeft een praatplaat ontwikkeld waarop een aantal ongezonde producten staan die veel gegeten worden. Hieruit kan de patiënt kiezen welke gewoonte hij of zij wil veranderen. De praatplaat is gratis te downloaden of te bestellen (alleen verzendkosten). 
• Leefstijlroer: het Leefstijlroer van Vereniging Arts en Leefstijl is een hulpmiddel ter ondersteuning van het algemene gesprek over leefstijl en bevat vijf algemene aanbevelingen over gezond eten. Deze aanbevelingen kunnen als inspiratie dienen om gezonder te eten. 

Bij deze methode kijkt de patiënt zelf naar zijn/haar voedingspatroon middels een online vragenlijst. Dit kan als huiswerk ingevuld worden voorafgaand aan een (vervolg)consult. Een voorbeeld is checkleefstijl.nl. Er wordt gekeken naar voeding en andere leefstijlfactoren. 

Casus:  

Een 54-jarige vrouw komt met overgangsklachten en vertelt tussen neus en lippen door dat ze zo is aangekomen sinds de overgang. Ze doet haar best om te lijnen, maar toch vliegen de kilo’s eraan. Ze eet in de ochtend een klein schaaltje magere yoghurt met een appel. Voor lunch twee crackers met dun en light beleg. Als ze terugkomt van het werk is ze erg moe en hongerig. Vaak pakt ze dan twee of drie koekjes. Voor het avondeten schept ze minimaal twee keer een vol bord op.   

Het valt in deze casus op dat de calorieverdeling over de dag niet in balans is. Mevrouw heeft behoorlijk fysiek werk (thuiszorg) en krijgt overdag zeer weinig calorieën binnen. In de avond is ze moe en hongerig en is het moeilijk om maat te houden. Ze krijgt het advies de calorieën beter over de dag te verdelen, dus meer te eten met ontbijt en lunch en minder met de avondmaaltijd. Na twee maanden geeft ze aan dat ze zich minder moe voelt. Ze is een paar kilo kwijt en haar buikomtrek is duidelijk verminderd.  

Casus:  

Een 21-jarige vrouw heeft al jaren functionele buikklachten. Bij uitvragen blijkt haar voeding te bestaan uit witte boterhammen met hagelslag (twee voor ontbijt, drie voor lunch). Als ze honger heeft op school koopt ze nog een saucijzenbroodje of donut. Ze drinkt grote hoeveelheden ice tea (gezoet). De avondmaaltijd is moeizaam. Ze lust maar drie soorten groenten (komkommer, erwten en tomatensoep of tomatensaus). De textuur van vlees staat haar tegen. Vaak eet ze alleen droge rijst of pasta.    

Er lijkt een combinatie van zeer beperkte voedingsvoorkeuren en forse voedings-aversies te zijn. Er is een verdenking van een restrictieve eetstoornis (ARFID). Ze wordt verwezen naar een centrum voor eetstoornissen. Tijdens de lange wachttijd kan ze al aan de slag met een gespecialiseerde diëtist.  

Het voedingsdagboek kan op veel manieren ingestoken worden. Het kan digitaal (bijvoorbeeld Mijn Eetmeter) of op papier bijgehouden worden. Minimaal drie dagen (twee weekdagen en één weekenddag) zijn nodig om een enigszins betrouwbaar beeld te krijgen van het eetpatroon. Wanneer gezocht wordt naar een relatie tussen voeding en klachten (triggers) kan een (veel) langere periode nodig zijn. Dan is het belangrijk om een gecombineerd klachten-/voedingsdagboek bij te houden.