Algemeen
Kinderen en jongeren kunnen zich soms presenteren op het spreekuur met psychische klachten, zonder dat er een duidelijke hulpvraag is. Diverse klachten zoals hoofdpijn, buikpijn, slaapproblemen, gedragsproblemen of problemen op school kunnen op de voorgrond staan. Overweeg bij een vermoeden van onderliggende psychische klachten om zowel met het kind als de ouders of opvoeders in gesprek te gaan. Zo schets je een goed beeld van de klachten en problemen in de context van het kind of jongere.
In de huisartsenpraktijk
De huisarts ziet kinderen en jongeren met allerlei klachten op het spreekuur, waaronder psychische klachten. Hierbij fungeer je als huisarts onder andere als gesprekspartner en poortwachter. De huisarts kent het gezin, de voorgeschiedenis en de context. Neem dat mee bij het verhelderen van de vraag en de inschatting van de mate van ernst van de klachten. Overweeg of er sprake is van normaal gedrag, klachten of mogelijk een stoornis.
Probeer problematisering en medicalisering waar mogelijk te voorkomen. Net als de huisarts kan de POH-ggz ook kinderen en jongeren begeleiden en, bij milde en veelvoorkomende problematiek (bijvoorbeeld faalangst), kortdurend behandelen. De huisarts verwijst zo nodig door naar andere zorgverleners voor opgroei- en opvoedondersteuning of jeugdhulp, indien mogelijk ondersteund door een ‘ondersteuner jeugd’ vanuit de gemeente. Als huisarts werk je samen met de lokale jeugdgezondheidszorg en sociale wijkteams.
Uitgebreide diagnostiek, begeleiding en behandeling van complexe gezinssituaties, ernstige psychiatrische en sociale problematiek passen niet binnen de huisartsenzorg.
Zie voor meer informatie over het aanbod huisartsenzorg voor jeugd met psychische klachten de LHV pagina Jeugd – LHV.
Richtlijnen
Er is geen NHG-Standaard over algemene psychische klachten bij kinderen en jongeren. Wel zijn er voor andere beroepsgroepen richtlijnen ontwikkeld, waaruit de huisarts aanvullende informatie kan halen. De meest relevante voor de huisarts zijn:
- Zorgstandaard Psychische klachten in de kindertijd |AKWA GGZ
Alliantie kwaliteit in de geestelijke gezondheidszorg, zorgstandaard met handvatten voor onderscheid tussen normaal gedrag, klachten en stoornissen in de kindertijd. - Zorgstandaard Organisatie van zorg voor kind en jongere |AKWA GGZ
Zorgstandaard gericht op alle partijen die betrokken zijn bij de signalering, preventie, diagnostiek en behandeling van de diverse psychische klachten die kinderen en jongeren kunnen hebben. Een gecombineerde samenvattingskaart van deze zorgstandaarden biedt in twee pagina’s een overzicht van psychische klachten in de kindertijd en de organisatie van zorg. - JGZ richtlijn Psychosociale problemen | Nederlands Centrum Jeugdgezondheid, NCJ
Voor professionals in de jeugdgezondheidszorg. Richtlijn met overzichtskaart voor de JGZ-professional om onderbouwd fundament te bieden voor het signaleren, bespreekbaar maken, registreren, handelen en samenwerken met betrekking tot psychosociale problemen bij het kind.
Verwijsmogelijkheden
De sociale kaart laat zien wat de verwijsmogelijkheden en -afspraken in de wijk en regio zijn.
Dit is de plek waar kinderen en jongeren, ouders of opvoeders en professionals terecht kunnen met vragen over opvoeden en opgroeien. De JGZ draagt via de Wet publieke gezondheid (Wpg) zorg voor preventie en tijdige signalering van afwijkingen in de ontwikkeling van kinderen en jongeren.
Er werken jeugdartsen, -verpleegkundigen en andere deskundigen op het gebied van jeugd samen. Dit kan onderdeel zijn van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) of van een GGD. Dit verschilt per gemeente. De JGZ-professional maakt samen met het kind, of de jongere (en ouder of opvoeder), de juiste afwegingen.
Vaak POH Jeugd (Praktijkondersteuner Huisartsenzorg Jeugd) of jeugdconsulent genoemd. Let op: dit valt onder de Jeugdwet en niet onder de Zorgverzekeringswet. Het is extra aanbod dat niet in alle praktijken haalbaar is. De LHV biedt heldere uitleg over deze functie. Zie LHV-pagina Jeugd – LHV
Dit valt onder de Jeugdwet tot 18 jaar en daarmee onder de verantwoordelijkheid van de gemeente. In de basis GGZ zijn met name kinderpsychologen en orthopedagogen werkzaam. Er is een grote variatie in aanbod en specifieke aandachtsgebieden van de hulpverleners in de basis GGZ. Elke gemeente moet een actuele sociale kaart van deze aanbieders hebben, zodat het voor professionals en cliënten duidelijk is waar zij terecht kunnen.
Deze gemeentelijke voorziening werkt vanuit een brede sociaalmaatschappelijke aanpak. De (sociale) wijkteams bestaan doorgaans uit diverse medewerkers die jeugdhulp verlenen op het gebied van opgroeien en opvoeden (waaronder ook financiële problemen en schuldsanering), geestelijke gezondheidszorg en zorg voor kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking.
Medisch specialist die jeugd met complexe, ernstige psychische problemen behandelt en begeleidt. In sommige regio’s zijn consultatieve kinderpsychiaters werkzaam voor laagdrempelige, kortdurende consultaties: bijvoorbeeld over medicatie advies, vraagverheldering of advies over verwijzing.
De kinderarts is een medisch specialist die gespecialiseerd is in het voorkomen, diagnosticeren, behandelen van ziekten en aandoeningen bij kinderen en adolescenten. Bij (mogelijke) somatische comorbiditeit of differentiaal diagnostische overwegingen kan verwijzing naar de kinderarts zinvol zijn.
Voorlichting
Het geven van voorlichting is onderdeel van het consult van de huisarts. Er zijn teksten op Thuisarts.nl over psychische klachten bij kinderen waarop gewezen kan worden. Daarnaast zijn er ook nog andere instanties met informatie voor de jongeren, opvoeders en professionals.
| Bron | Toelichting |
|---|---|
| Thuisarts.nl | Ik heb psychische klachten (informatie voor jongeren) Mijn kind heeft psychische klachten Ik heb een psychosociaal probleem |
| Nederlands Centrum voor Jeugdgezondheid | Ook kan informatie voor ouders of opvoeders en jongeren gevonden worden op de richtlijnenwebsite van het Nederlands Centrum voor Jeugdgezondheid. |
| Nederlands Jeugdinstituut | Bij het Nederlands Jeugdinstituut (Kenniscentrum over opgroeien) is praktische informatie voor jongeren, ouders of opvoeders en professionals beschikbaar. Bijvoorbeeld over welbevinden wanneer er zorgen zijn over het kind of jongere. |