In het kort

Jaarlijks krijgen een paar miljoen Nederlanders met een verhoogd risico op complicaties of overlijden door griep door hun huisarts de griepvaccinatie toegediend. De samenstelling van het vaccin wordt elk jaar aangepast en bestaat uit vier geïnactiveerde virusstammen. De gemiddelde effectiviteit van het griepvaccin tegen infectie is 30% en tegen ziekenhuisopname door griep 41%. Dit zijn gemiddeldes en hangt af van verschillende patiënt- en virusgebonden factoren. De vaccinatiegraad onder de doelgroep was het afgelopen jaar 56,8%  en is lager dan in 2021 (58,3%). In 2022 kwam 36,5% van de Nederlandse bevolking in aanmerking voor griepvaccinatie op basis van leeftijd en/of medische indicatie. 

Meer informatie:

Tegen welke virussen beschermt het griepvaccin?

Quadrivalente samenstelling van het griepvaccin 2024-2025

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert jaarlijks in februari tegen welke griepvirusstammen gevaccineerd zou moeten worden. Het griepvaccin is een geïnactiveerd quadrivalent vaccin en is gericht tegen 4 griepvirussen van het type A en B. Het aankomende seizoen (seizoen 2024-2025) gaat het om de volgende stammen: 

  • A/Victoria/4897/2022 (H1N1)pdm09-like virus. 
  • A/Thailand/8/2022 (H3N2)-like virus. 
  • B/Austria/1359417/2021 (B/Victoria lineage)-like virus. 
  • B/Phuket/3073/2013 (B/Yamagata lineage)-like virus. 

In het Nationaal Programma Grieppreventie (NPG) worden dit jaar de volgende vaccins gebruikt: Influvac Tetra (leverancier: Viatris) en Vaxigrip Tetra (leverancier: Sanofi Pasteur). Raadpleeg voor meer informatie over de vaccins de bijsluiterteksten. 

Het vaccin geeft na ongeveer 2 weken bescherming, die ongeveer 6 maanden duurt. Jaarlijkse herhaling van de griepvaccinatie is noodzakelijk vanwege de veranderlijkheid van de griepvirussen en de daarmee wijzigende samenstelling van het vaccin.

Wat is de effectiviteit van de griepvaccinatie?

Griepvaccinatie verlaagt zowel de transmissie, als het ziektecijfer (morbiditeit) en het sterftecijfer (mortaliteit) door griep. De gemiddelde effectiviteit van de griepvaccinatie tegen infectie wordt tussen 2009 en 2016 geschat op 30% en tegen ziekenhuisopname vanwege griep op 41% (Rondy et al. 2017). Als de patiënt na vaccinatie toch griep krijgt, verloopt de ziekte meestal minder ernstig. Het effect van de vaccinatie is afhankelijk van verschillende factoren, zoals de leeftijd van de patiënt, eventuele comorbiditeit en de status van het immuunsysteem. Daarbij spelen nog enkele factoren een rol: de overeenkomst tussen de virusstammen in het vaccin en de circulerende virusstam (de zogenaamde vaccinmatch), het type virus, de mate van viruscirculatie en de virulentie ervan. Het griepvaccin beschermt niet tegen andere virussoorten die griepachtige klachten veroorzaken, zoals rhino- of adenovirussen, die tot bovensteluchtweginfecties leiden. 

Wat is de vaccinatiegraad?

Tijdens de vaccinatiecampagne van het seizoen  2022-2023 kreeg  20,7% van de Nederlandse bevolking de griepvaccinatie, vergeleken met 22,9% het jaar daarvoor. In de doelgroep van het NPG daalde de vaccinatiegraad licht ten opzichte van het voorgaande jaar van 58,3% naar 56,8%. Dit is nog steeds hoger dan de vaccinatiegraad voor de COVID-19-pandemie (52,6% in 2019).  De vaccinatiegraad was het hoogst onder mensen van 65 jaar of ouder met een medische indicatie (74,3%). De vaccinatiegraad was het laagst ( 30,1%) in de groep tot 60 jaar met een medische indicatie.  

Welke bijwerkingen zijn te verwachten?

Er worden vrijwel uitsluitend milde lokale of systemische bijwerkingen van de vaccinatie gemeld, zoals roodheid, zwelling en pijn op de plek waar de vaccinatie is toegediend of griepachtige verschijnselen. Deze ontstaan doordat het afweersysteem bezig is antistoffen op te bouwen tegen de antigenen in het vaccin. Bijna alle bijwerkingen verdwijnen binnen twee dagen. 

Gelijktijdige griep- en pneumokokkenvaccinatie lijkt geen toename in bijwerkingen te geven ten opzichte van afzonderlijk op verschillende momenten vaccineren. Om onderscheid tussen lokale bijwerkingen van de griep- en pneumokokkenvaccinatie te kunnen maken, wordt geadviseerd om bij gelijktijdige vaccinatie de griepvaccinatie links en de pneumokokkenvaccinatie rechts te geven. 

Vermoedelijke (ernstige) bijwerkingen moeten volgens de Geneesmiddelenwet gemeld worden bij het Bijwerkingencentrum Lareb. Huisartsen hoeven niet uit te zoeken of de verschijnselen daadwerkelijk een causale relatie hebben met de vaccinatie.

Er is een uitzonderlijk kleine kans op een anafylactische reactie bij een allergie voor bestanddelen van het vaccin. In geval van een calamiteit (zoals een onverwachte anafylactische reactie) moet er binnen 15 minuten een arts aanwezig kunnen zijn om deze adequaat te behandelen.

Bronnen