Uitvoering NPPV

Het is mogelijk om in september al uw volledige bestelling te ontvangen. Dit kan bijvoorbeeld handig zijn wanneer u besloten hebt de pneumokokkenvaccinatie op een eerder moment toe te dienen dan de griepvaccinatie.

Direct aansluitend op de hoofdlevering kunt u een nabestelling plaatsen via de webapplicatie van de SNPG. De bezorgdatum van de nalevering hangt samen met de beschikbaarheid van vaccins op de gewenste datum. Dit jaar worden geen tekorten verwacht.

Voor de eerste 2 leveringen betaalt u geen verzendkosten. Elke levering geldt als een aparte levering, ongeacht of het een voor-, hoofd- of nalevering betreft. Het maakt daarbij niet uit of het vaccins uit het Nationaal Programma Grieppreventie en/of het NPPV betreft. Vanaf de derde levering worden verzendkosten in rekening gebracht; deze zijn € 40,00 per levering voor een gewone nabestelling (geen spoed).

Het RIVM, de SNPG en het NHG hebben de visual Pneumokokkenprik 2024 ontwikkeld.

Deze geeft de patiënt informatie over pneumokokken, de mogelijke gevolgen van een pneumokokkeninfectie en het nut van de vaccinatie. De visual kunt u samen met de vaccins bestellen. Deze wordt gratis geleverd op A4-briefpapier. De blanco zijde kunt u dan gebruiken voor de uitnodigingsbrief. Bestel de visual altijd via de webapplicatie van SNPG, ook als de verzending van de uitnodigingen via een verzendhuis verloopt.

Overweeg om een aantal extra exemplaren van de visual te bestellen. Sommige mensen bewaren de visual graag als naslag. U kunt hen deze extra exemplaren dan geven, wanneer ze tijdens het vaccinatiespreekuur hun uitnodigingsbrief moeten inleveren.

De pneumokokkenvaccins worden zonder naald geleverd. U kunt de benodigde veiligheidsnaalden bestellen bij uw eigen groothandel. Op de website van de SNPG ziet u welke naalden geschikt zijn voor het pneumokokkenvaccin.

Voor het griep- en pneumokokkenvaccin kunt u dezelfde naalden gebruiken. Ze worden echter wel anders bevestigd. Bij het pneumokokkenvaccin moet de naald met een draaiende beweging bevestigd worden in verband met een Luer Lock-aansluiting op de betreffende spuit. Vooral bij naalden met SmartSlip-technologie is het nodig om eerst stevig te drukken, en dan pas te draaien, om de spuit goed op de naald te bevestigen. Zie voor een verdere instructie de website van de SNPG.

Indien de patiënt < 2 jaar geleden PPV23 heeft gekregen, is dit een contra-indicatie voor toediening van PPV23 dit jaar.

Een persoonlijke schriftelijke uitnodiging van de huisarts is de effectiefste manier om patiënten uit te nodigen. Stuur deze uitnodiging bij voorkeur 2 weken voorafgaand aan het vaccinatiespreekuur.

Er is een te personaliseren uitnodigingsbrief beschikbaar. Deze kunt u op de voorzijde van de bestelde Visual Pneumokokkenprik 2024  afdrukken.

De pneumokokkenvaccinatie binnen het NPPV is een preventief aanbod: een aanbod om iets te voorkomen wat zich nog niet heeft voorgedaan. Dit betekent dat de uitgenodigde patiënt geen klachten heeft, die misschien ook niet gaat krijgen en niet zelf gevraagd heeft om vaccinatie, maar actief benaderd is. Dit maakt het extra belangrijk dat de patiënt een goed geïnformeerde keuze kan maken over vaccinatie. Hierbij mag de patiënt geen dwang ervaren.

Uniformiteit, kwaliteit en betrouwbaarheid van de voorlichting zijn daarbij belangrijke basisprincipes. Daarnaast zijn huisartsen volgens de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) verplicht om hun patiënten goed te informeren. Met de ‘Visual Pneumokokkenprik 2024’ en de uitnodigingsbrief ontvangen patiënten de meest actuele en relevante informatie over de pneumokokkenvaccinatie.

Meer informatie over de landelijke kwaliteitseisen van voorlichting vindt u op de website van het RIVM

Informatie voor in de wachtkamer

Er worden wachtkamerposters voor in de praktijk geleverd. Daarnaast wordt er informatie ontwikkeld voor op het wachtkamerscherm.

Patiëntenvoorlichting en vragen beantwoorden

Om vragen van patiënten te beantwoorden kunt u gebruikmaken van patiëntinformatie op:

• Thuisarts.nl/prik-tegen-pneumokokken
• de website van het RIVM
• RIVM: Vragen en antwoorden over de pneumokokkenprik
• Pneumokokkenziekte | LCI richtlijnen (rivm.nl) 
• RIVM: Pneumokokkenprik voor medische risicogroepen

Meer achtergrondinformatie voor professionals:

• RIVM 
• LCI-richtlijn pneumokokkenziekte 
• LCI-Factsheet pneumokokkenvaccinatie voor ouderen 

In september start de voorlevering van de vaccins. U kunt uw gehele bestelling pneumokokkenvaccins in de voorlevering ontvangen. Dit in tegenstelling tot de griepvaccins, waarvan u maar 10% in de voorlevering kunt bestellen. De hoofdlevering vindt plaats vanaf oktober en loopt door met de nalevering tot in december. De dag van de aflevering staat vermeld op de eerste en tweede opdrachtbevestiging van de SNPG.

De eerste opdrachtbevestiging wordt digitaal verstuurd, direct na het plaatsen van de bestelling. In september ontvangt u per post een definitieve opdrachtbevestiging met de afleverdatum. U krijgt een e-mail ter bevestiging van de leverdatum met een indicatie van de levertijd (meestal binnen een tijdsbestek van 2 uur). Deze e-mail wordt uiterlijk voor 08.00 op de dag voor de levering verstuurd.

De DVP van het RIVM zorgt ervoor dat de vaccins met actief gekoelde koelwagens vervoerd worden.

Het is belangrijk voor de kwaliteit dat de vaccins na levering zo snel mogelijk en uiterlijk binnen 1 uur in de koelkast worden geplaatst. In dat uur moeten de vaccins in een ruimte/omgeving staan met een temperatuur tussen de 2 en 21 °C.

Voor alle vaccins is een goede koude keten van belang. Bij onderbreking van de koude keten zijn vaccins minder lang houdbaar en kunnen ze minder werkzaam zijn. Bewaar het pneumokokkenvaccin, net als alle andere vaccins, in de verpakking. Zorg dat er:

• op de tijd van levering praktijkpersoneel aanwezig is om de vaccins in de koelkast te plaatsen;
• voldoende koelcapaciteit is om de vaccins op de juiste wijze te bewaren. Dit kan betekenen dat er (tijdelijk) een tweede koelkast moet komen.

Wanneer de vaccinverpakkingen en de koelende delen van de koelkast contact maken, kunnen de vaccins bevriezen. Dat kan de werkzaamheid verminderen. Zie voor instructies de toelichting die de DVP bij de vaccins levert.

Vul bij onderbreking van de koude keten het meldingsformulier in op de website van de SNPG. Er wordt zo spoedig mogelijk contact met u opgenomen en beoordeeld of de vaccins nog bruikbaar zijn. Plaats de vaccins dus zo snel mogelijk (apart gehouden) terug in de koelkast, en vernietig de vaccins pas als na overleg met de DVP wordt geconcludeerd dat ze niet meer bruikbaar zijn.

De e-learningmodule van de SNPG en het RIVM besteedt aandacht aan de koude keten.

Griep- en pneumokokkenvaccins zijn beide geïnactiveerde vaccins, wat betekent dat er geen minimuminterval nodig is tussen beide vaccins. Tevens is er geen interval nodig tussen een COVID-19-vaccinatie en de griep- en/of pneumokokkenvaccinatie. Het COVID-19-vaccin is ook een geïnactiveerd vaccin, maar om de bijwerkingen van deze destijds nieuwe vaccins goed te kunnen monitoren, werd eerder geadviseerd om COVID-19-vaccins niet gelijktijdig met andere vaccins toe te dienen.  Inmiddels is er meer duidelijk, ook dat er geen aanwijzingen zijn voor interactie tussen COVID-19-vaccins en andere vaccins. 

Wanneer u de griep- en pneumokokkenvaccins tegelijk of kort (< 2 weken) na elkaar toedient, plaatst u ze elk in een andere arm (ledemaat). Het advies is om het griepvaccin links en het pneumokokkenvaccin rechts toe te dienen. Zo kunnen eventuele bijwerkingen aan het juiste vaccin gelinkt worden. Dit is noodzakelijk voor het melden van een bijwerking bij Bijwerkingencentrum Lareb.

Wanneer een patiënt per abuis tweemaal hetzelfde vaccin ontvangt, is dit niet gevaarlijk voor de patiënt. Geef het vaccin dat de patiënt niet heeft ontvangen alsnog (dit mag direct aansluitend) in een ander ledemaat (aan de juiste kant).

De pneumokokkenvaccinatie is een voorbehouden handeling in de zin van de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG). Een praktijkmedewerker (doktersassistente, praktijkondersteuner of -verpleegkundige) mag de vaccinatie onder de volgende voorwaarden uitvoeren:

De arts (opdrachtgever):

• is deskundig en bekwaam in het stellen van een indicatie voor en het uitvoeren van voorbehouden handelingen en is verantwoordelijk voor (de inhoud van) de opdracht.
• geeft zo nodig aanwijzingen of instructies en zorgt ervoor dat toezicht en tussenkomst mogelijk zijn wanneer dat redelijkerwijs nodig is. De instructies zijn bij voorkeur in heldere protocollen en werkafspraken vastgelegd. Bij een calamiteit (bijvoorbeeld bij een onverwachte anafylactische reactie) kan de arts binnen 15 minuten aanwezig zijn om adequate behandeling in te zetten.
• overtuigt zich ervan dat de opdrachtnemer bekwaam is in het uitvoeren van de voorbehouden handeling.

De doktersassistente, praktijkondersteuner of -verpleegkundige (opdrachtnemer):

• handelt uitsluitend in opdracht van en volgens de gegeven aanwijzingen van de opdrachtgever.
• neemt de opdracht alleen aan als zij zichzelf redelijkerwijs in staat acht de behandeling naar behoren uit te voeren.

Het is van belang dat de deskundigheid en bekwaamheid van de medewerkers op peil blijven. Dit is de verantwoordelijkheid van vooral de werkgever en/of opdrachtgever, maar ook van de medewerker/opdrachtnemer zelf.

Een aantal patiënten zal de huisarts, doktersassistente, praktijkondersteuner of -verpleegkundige thuis vaccineren. Het NHG heeft in nauw overleg met de LHV vastgesteld dat de doktersassistente, praktijkondersteuner en -verpleegkundige vaccinaties mogen geven zonder direct toezicht van de arts (en eventueel ook buiten de praktijk), omdat de kans op een ernstige complicatie erg klein is. Voorwaarde is wel dat ze voldoende ervaring hebben met de toediening van deze vaccins.

Ook bij het vaccineren van de patiënt in de thuissituatie is het belangrijk dat de koude keten niet wordt onderbroken. Gebruik voor het vervoer een koeldoos of -tas met koelelementen. De pneumokokkenvaccins zijn nog gevoeliger voor temperatuurschommelingen dan de griepvaccins.

Meer informatie over de koude keten vindt u op de website van de SNPG.

Ook moet duidelijk zijn wie de patiënten in het verzorgingshuis vaccineert. Het is handig om dat binnen de HOED of hagro af te stemmen.

Na bevestiging van de veiligheidsnaald op het vaccin dient het vaccin nog diezelfde dag (dus niet de volgende dag ook al is dit binnen 24 uur) gebruikt te worden en moet het vaccin tot het moment van gebruik in de koelkast bewaard worden. Wanneer niet aan deze voorwaarden wordt voldaan, mag het vaccin niet meer gebruikt worden. Het is belangrijk om de veiligheidsnaalden stevig aan te draaien op het pneumokokkenvaccin. Wanneer er een luchtbel van betekenis aanwezig is in de voorgevulde spuit, moet de spuit ontlucht worden tot de naaldopzet. Een luchtbel inspuiten in de spier geeft een grotere kans op lokale bijwerkingen. Theoretisch gezien zou ook een luchtembolie kunnen voorkomen, deze kans is uitermate klein.

Meer informatie over het gebruik van veiligheidsnaalden vindt u op de website van de SNPG.

Geef de vaccinatie in principe in de bovenarm.

Dien het vaccin bij voorkeur via een intramusculaire injectie toe. Er zijn aanwijzingen dat intramusculaire toediening minder lokale bijwerkingen geeft. Van diverse vaccins is bekend dat er een significant betere immuunreactie optreedt na intramusculaire toediening dan na subcutane toediening. Of dit ook voor PPV23 geldt, is onbekend (Cook et al 2021).

Er wordt geadviseerd om bij mensen met een bekende BMI >40 altijd een naald van 38mm te gebruiken. Bij een BMI tussen 30 en 40 zal een inschatting moeten worden gemaakt van de dikte van de subcutane vetlaag van de bovenarm, die bij vrouwen over het algemeen gemiddeld dikker is dan bij mannen.

De meest pragmatische methode om dit te schatten is de volgende: wanneer je bij een bloeddrukmeting een grote manchet zou gebruiken, is het advies om een naald van 38 mm te gebruiken. Een nauwkeuriger methode is kijken naar de dikte van de huidplooi door deze tussen duim en wijsvinger te pakken. Indien de naald korter is dan de helft van de huidplooi, is een naaldlengte van 38 mm nodig.

Gebruik bij twijfel een naald van 25 mm. Te diepe injectie (op een verkeerde injectieplaats) kan SIRVA (shoulder injury related to vaccine administration) veroorzaken. Voorbeelden hiervan zijn neuropathie, langdurige schouderpijn en bursitis (zie ook dit HenW artikel).

Naar schatting zal de langere naald (van 38 mm) nodig zijn bij ongeveer 5-10% van de grieppopulatie. In 2018 had 1% van de mensen morbide obesitas (BMI >40) en 14% van de Nederlanders ernstig overgewicht (BMI >30). Houd hier bij het bestellen van naalden rekening mee.

Patiënten die een okselklierverwijdering hebben gehad (bijvoorbeeld na een mammacarcinoom), hebben mogelijk instructies gekregen om medische handelingen, zoals vaccinatietoediening, aan de behandelde arm te vermijden om lymfoedeem te voorkomen. Onderzoek heeft echter geen vergroot risico aangetoond op het ontstaan van lymfoedeem. Conform internationale aanbevelingen is het advies om in principe voor de niet-behandelde arm te kiezen, maar de behandelde arm hoeft niet strikt vermeden te worden.

Het advies is om bij aangeboren stollingsstoornissen in principe alle vaccins subcutaan toe te dienen, tenzij na overleg met de behandelaar gekozen wordt voor de intramusculaire route.

Bij het gebruik van antistollingsmedicatie zoals directe anticoagulantia (DOAC’s) en cumarinederivaten kunnen vaccins en immunoglobulines (mits het volume ≤ 1 ml) intramusculair toegediend worden. Voorwaarden zijn dat de vaccinatieplaats gedurende ten minste 2 minuten zonder te wrijven stevig afgedrukt wordt en dat bij het gebruik van cumarinederivaten de INR stabiel is (< 3,5). We spreken van een stabiele INR als het medicatiebeleid de voorafgaande 3 maanden niet aangepast hoefde te worden op basis van de INR-controles.

De adviezen over intramusculair prikken bij gebruik van antistollingsmedicatie zijn bij pneumokokkenvaccinatie minder strikt dan voorheen bij de coronavaccinatie werd geadviseerd.

• Er hoeft geen rekening gehouden te worden met innametijd van DOAC’s.
• Bij stabiele INR-waarden is voorafgaand aan de vaccinatie geen INR-controle bij de trombosedienst nodig.
• Bij een instabiele INR kan voorafgaand aan vaccinatie een INR-controle plaatvinden.
• Bij een INR < 3,5 kan er alsnog intramusculair geprikt worden.
• Bij een INR ≥ 3,5 of wanneer er geen recente waarde bekend is, kan subcutaan geprikt worden.

In de praktijk kan bij (DOAC’s en) cumarinederivaten om pragmatische redenen gekozen worden voor subcutane injectie van de pneumokokkenvaccinatie. Bij subcutane toediening van PPV23 zijn er aanwijzingen voor meer lokale reacties dan bij intramusculaire toediening.

Van 1 december tot en met 31 januari kunt u de declaratie indienen via de webapplicatie van de SNPG. Het heeft de voorkeur om de griep- en pneumokokkenvaccins tegelijkertijd te declareren.

Bij de declaratie geeft u aan hoeveel vaccins u per batchnummer gebruikt heeft. Dit is van belang voor het berekenen van de spillage. In de ICT-specificaties voor de HIS’en staat als eis: ‘Het HIS kan het aantal toedieningen per batchnummer tonen’. Indien deze eis in uw HIS nog niet gerealiseerd is, neem dan contact op met uw HIS-leverancier.

De lijst met gevaccineerde patiënten moet minimaal 20 jaar in de huisartsenpraktijk worden bewaard, net als bij de griepvaccinatie. U kunt bij de SNPG alleen vaccins declareren die zijn toegediend aan patiënten die volgens het NPPV zijn opgeroepen.

Aandachtspunt: er worden vaccins geleverd met verschillende expiratiedata.U dient de kortst houdbare vaccins als eerste toe te dienen. 

Bestel het aantal vaccins dat u denkt dit jaar nodig te hebben op basis van de selectie in uw HIS. Vaccins kunt u bewaren en gebruiken tot aan de houdbaarheidsdatum. Vaccins die langer houdbaar zijn kunt u tijdens volgende campagnejaren gebruiken.  

Bewaar de overgebleven vaccins volgens de eerder beschreven kwaliteitseisen. Over vaccins die niet bewaard kunnen worden of die om andere redenen verloren gegaan zijn, wordt spillage berekend. De spillage wordt berekend door het totaal aantal vaccins in aangebroken verpakkingen af te trekken van de totale bestelling. Daarnaast is nog 5% van de totale bestelling als spillage toegestaan.

Rekenvoorbeeld

Een huisarts bestelt 120 vaccins en zet er 103. De toegestane spillage is 5% van 120 (6 vaccins). Omdat er 11 verpakkingen open zijn gemaakt, is de bovenmatige spillage in dit geval 120 – 110 – 6 = 4 vaccins. Hij dient 4 vaccins dus zelf te betalen.

Om bij het berekenen van de spillage rekening te kunnen houden met het al dan niet bewaren van vaccins, dient de huisarts bij de declaratie het aantal gevaccineerde patiënten per batchnummer in te vullen.

Zie voor verdere uitleg en rekenvoorbeelden de website van het SNPG.

Het geven van een pneumokokkenvaccinatie is, anders dan bij de griepvaccinatie, niet seizoensgebonden. Er zijn mogelijk mensen uitgenodigd voor een pneumokokkenvaccinatie die verhinderd waren, bijvoorbeeld omdat zij ten tijde van de uitnodiging chemotherapie kregen. Zij kunnen ook later nog een pneumokokkenvaccinatie krijgen om zo voldoende beschermd te zijn. Vernietig houdbare pneumokokkenvaccins daarom niet.

Het eventueel vernietigen van de pneumokokkenvaccinatie hangt samen met de expiratiedatum en niet met het einde van een bepaalde periode, zoals bij de griepvaccinatie.