Systematiek als checklist
Het is afhankelijk van de situatie welke interventies daadwerkelijk kunnen worden verricht. De systematiek moet worden gezien als een checklist en is niet volledig qua medicatiemogelijkheden.
Raadpleeg de ABCDE-methodiek hieronder of download als PDF.
Primary Assessment
Gericht op toestandsbeeld.
Airway: Luchtweg + CWK
| Stabilisatie CWK | – Bij trauma: noodzakelijk? |
| Kijken | – Verlaagd bewustzijn*? – Inspectie mondholte. Uitwendige en inwendige oorzaken van ademwegobstructie (persisterend braken)? – Slijmvliezen: droog/nat, zwelling (lippen/tong/keel? ()? |
| Luisteren | – Heesheid? Hoorbare ademhaling (stridor, rochelen, snurken)? |
| Voelen | – Boven de mond/neus voelen naar luchtbeweging |
| Interventies | – Verwijderen corpus alienum (uitzuigen/Heimlich) – Manuele luchtwegmanoeuvres (head tilt/chin lift, jaw thrust, stabiele zijligging) – Guedel / nasopharyngeale tube – Verlaagd bewustzijn: O2 op indicatie (tabel 1) – Medicatie: * Generaliseerd insult: midazolam of diazepam ** Anafylaxie: adrenaline Zie voor alle opties het overzicht |
Breathing: Oxygenatie en ventilatie
| Kijken | – Kleur: cyanose? – Uitwendig zichtbare afwijkingen aan de thorax (door trauma, aangeboren?) – Ademhalingsbewegingen (regelmaat, diepte, intrekkingen, L=R? ) – Ademarbeid (gebruik hulpademhalingsspieren) |
| Luisteren | – Auscultatie longen, L=R? – Percussie, L=R? |
| Voelen | – Ademhalingsbewegingen, L=R? – Subcutaan emfyseem? – Bij trauma: ribfracturen? |
| Meten | – Ademfrequentie – Zuurstofsaturatie |
| Interventies | – O2 (neusbril/-canule, non- rebreather masker) – Indien insufficiënte ademhaling (pocketmask, masker-ballon) Medicatie: – Longaanval: bronchodilatantia (vernevel 6-8L O2 flow, ≥ 4 ml in reservoir of dosisaerosol + voorzetkamer) Zie voor alle opties het overzicht |
Circulation: Circulatie/bloedingen stelpen
| Kijken | – Huidskleur (bleek, rood) – Transpiratie – Uitwendig zichtbaar ernstig bloedverlies (uitwendige bloedingen, bloedbraken, hemoptoe, bloederige diarree) – Halsvenen (gestuwd/gecollabeerd) |
| Luisteren | – Auscultatie hart (frequentie, ritme, luidheid tonen/souffles) |
| Voelen | – Temperatuur extremiteiten – Pols/hals (ritme, kracht) – Palpatie abdomen – Bij trauma: borst/buik/bekken/bovenbenen? |
| Meten | – Hartfrequentie (reg/irr?) – Bloeddruk – Capillary Refill Time (CRT) op sternum |
| Interventies | – Stelp ernstige uitwendige bloedingen – i.v. toegang (voorkeur groene naald) – Bij shock 1. Get help! 2. O2, op indicatie (tabel 1) 3. Vloeistoftherapie (Ringer/NaCl 0,9%), snel Vloeistoftherapie tot systolische RR>90 mmHg Volwassene: 500 cc Ringer/NaCl 0,9% Kind: 10 ml/kg (max. 500 cc) Contra-indicatie: (vermoeden van) obstructieve shock of acuut hartfalen. Ernstige, niet te stelpen bloeding: tot systolische RR 80-90 mmHg Medicatie: – Hevige pijn: pijnmedicatie – Acuut coronair syndroom: nitroglycerine – Acuut hartfalen: nitroglycerine, diuretica – Anafylaxie: adrenaline Zie voor alle opties het overzicht |
Disability: Bewustzijn/Neurologische uitval
| Kijken, luisteren en voelen | – Beoordeling bewustzijn*. EMV (tabel 3), bij kinderen AVPU (tabel 2). – Pupilcontrole (PEARRL) – Lateralisatie (FAST) – Tekenen van convulsies* |
| Meten | – Glucose** |
| Interventies | * Verlaagd bewustzijn: O2 op indicatie (tabel 1) Medicatie: – Gegeneraliseerd insult: midazolam of diazepam – Hypoglykemie <3,9 mmol/l en verlaagd bewustzijn: glucose of glucagon – Hevige pijn: pijnmedicatie Zie voor alle opties het overzicht |
PEARRL: Pupils Equal And Round and Reactive to Light
FAST: Face, Arms, Speech, Time
Exposure/Environment: Huid/Temperatuur/Omgeving
| Kijken, luisteren en voelen | – Volledige inspectie huid, inclusief rug (logroll)! – Huidafwijkingen: oa. petechiën/hematomen/zwelling/oedeem/verwondingen/ontstekingsverschijnselen/priklaesies) – Urgentieverhogende omgevingsfactoren – Palpeer de rug bij trauma, koorts eci |
| Meten | – Lichaamstemperatuur – Pijn(score) |
| Interventies | – Toedekken, opwarmen Medicatie: – Hevige pijn: pijnmedicatie Zie voor alle opties het overzicht |
Conclusie en reassessment: herbeoordeling ABCDE
- Samenvatten bevindingen, conclusie en reflectie
- Check overgeslagen items, veranderingen in ABCDE en resultaat van interventies
Secondary Assessment
Gericht op diagnose.
| Anamnese | AMPLE + B – Allergie – Medicatie/intoxicaties – Past/Voorgeschiedenis – Laatst gebruikte maaltijd – Events (anamnese) – Behandelbeperkingen |
| Volledig/gericht lichamelijk onderzoek | |
| Documentatie | – Noteer alle bevindingen en conclusies – Stel een DD op – Bij insturen: overdracht: SBAR(R) zie tabel 4 |
Indicatie van normaalwaarden
| Leeftijd | Gewicht man (kg) | Gewicht vrouw (kg) | Ademhaling per min. | Hartfrequentie per min. | Bloeddruk systolisch (minimaal) |
|---|---|---|---|---|---|
| Geboorte | 3,5 | 3,5 | 25-50 | 120-170 | 65-75 |
| 1 mnd | 4,5 | 4,5 | 25-50 | 120-170 | 65-75 |
| 3 mnd | 6,5 | 6 | 25-45 | 115-160 | 65-75 |
| 6 mnd | 8 | 7 | 20-40 | 110-160 | 65-75 |
| 12 mnd | 9,5 | 9 | 20-40 | 110-160 | 70-75 |
| 18 mnd | 11 | 10 | 20-35 | 100-155 | 70-75 |
| 2 jaar | 12 | 12 | 20-30 | 100-150 | 70-80 |
| 3 jaar | 14 | 14 | 20-30 | 90-140 | 70-80 |
| 4 jaar | 16 | 16 | 20-30 | 80-135 | 70-80 |
| 5 jaar | 18 | 18 | 20-30 | 80-135 | 80-90 |
| 6 jaar | 21 | 20 | 20-30 | 80-130 | 80-90 |
| 7 jaar | 23 | 22 | 20-30 | 80-130 | 80-90 |
| 8 jaar | 25 | 25 | 15-25 | 70-120 | 80-90 |
| 9 jaar | 28 | 28 | 15-25 | 70-120 | 80-90 |
| 10 jaar | 31 | 32 | 15-25 | 70-120 | 80-90 |
| 11 jaar | 35 | 35 | 15-25 | 70-120 | 80-90 |
| 12 jaar | 43 | 43 | 12-24 | 65-115 | 90-105 |
| 14 jaar | 50 | 50 | 12-24 | 50-110 | 90-105 |
| Volw | 70 | 70 | 12-24 | 55-80 | 90-105 |
Tabellen
Tabel 1: Indicaties en streefsaturatie 02-toediening
| Koolmonoxide-/cyanide-intoxicatie Reanimatie | Maximaal O2 |
| (Tekenen van) acuut respiratoir falen Hypoxemie (sat <94%) | 94-98% |
| Streefwaarde restrictief O2-beleid (o.a. COPD, morbide obesitas) | 88-92% |
Toelichting: de NHG-Behandelrichtlijn Geneesmiddelen en zuurstof in spoedeisende situaties adviseert de O2-streefwaarden pas na te streven indien langer dan 15 minuten O2 nodig is, tenzij er sprake is van een restrictief O2 -beleid vanwege een verhoogd risico op CO2-stapeling (COPD, morbide obesitas, ernstige spierzwakte).
Tabel 2: AVPU-score
| Alert | Is alert en zich bewust van de omgeving |
| Vocal | Reageert op aanspreken |
| Pain | Reageert alleen op pijnprikkels |
| Unresponsive | Reageert in het geheel niet op prikkels van buitenaf |
Tabel 3: New Glasgow Coma Scale / EMV-score
| Ogen openen (E) | Score |
|---|---|
| Spontaan | 4 |
| Op geluid | 3 |
| Op een drukprikkel | 2 |
| Afwezig | 1 |
| Niet testbaar | NT |
| Motorische reactie (M) (in geval van lateralisatie telt de beste score) | Score |
|---|---|
| Voert een tweeledige opdracht uit | 6 |
| Lokaliseert (komt boven clavicula na pijnprikkel supra-orbitaal) | 5 |
| Normale buigreactie* | 4 |
| Abnormale buigreactie** | 3 |
| Strekreactie | 2 |
| Afwezig | 1 |
| Niet testbaar | NT |
* Normale buigreactie: snel, wisselend van aard, arm beweegt weg van het lichaam
** Abnormale buigreactie: traag, arm beweegt richting de borst, onderarm roteert, gebalde vuisten, strekreactie in de benen
| Verbale reactie (V) | Score |
|---|---|
| Georiënteerd/helder gesprek | 5 |
| Verward/zinnen | 4 |
| Woorden/inadequaat | 3 |
| Geluiden/onverstaanbaar | 2 |
| Afwezig | 1 |
| Niet testbaar | NT |
Tabel 4: SBARR(R)
| Situation | – Identificeer jezelf/reden van contact – NAW-gegevens patient – Wat is er aan de hand, hoe is de situatie? |
| Background | – Relevante voorgeschiedenis – Relevante medicatie – Allergie – Infectierisico – Behandelrestricties |
| Assessment | – Benoem de meest ernstige bedreiging/probleem van de vitale functie (ABCDE) – Wat is de behandeling tot nu toe? – Wat is de werkdiagnose of DD? |
| Recommendation | – Wat wil je dat er gebeurt? – Wat is jouw plan/vraag/aanbeveling? – Welke hulp is er nodig? |
| Repeat | – Laat jouw communicatiepartner hardop de afspraken herhalen en stel zo nodig bij. |
Over de ABCDE-kaart
De ABCDE-kaart voor huisartsen is in december 2024 herzien door Schola Medica en het NHG.